Przykrywając części metalowe olejem silnikowym, unika się ich wystawieniem na tlen, co z kolei unika ich utlenieniu tuż przy wysokich temperaturach, broniąc silnik przed korozją. Wolno dołączyć też do oleju inhibitory korozji. Dużo olej silnikowy ma również dodatki w postaci środków czyszczących oraz dyspergujących, by utrzymać silnik w czystości oraz zminimalizować kreowanie stałych związków tłuszczowych. Tarcie metalowych części tworzy, w sposób pewny, mikroskopijne cząsteczki metalu. Cząsteczki są w stanie przenieść się w oleju, powodując znacznie większą erozję oraz zużycie ruchomych części. Naturalnie żeby przefiltrować te cząsteczki są filtry oleju. Pompa oleju, wyjście lub ewentualnie pompa zębata napędzana silnikiem pojazdu absorbuje się przelewaniem oleju przez filtr. Są dwa typy filtrów, o pełnym przepływie oraz rozdwojonym. Akcesoria do olejów silnikowych, takie jak przeciwkorozyjne, zmniejszają korozyjny wpływ oleju na elementy ruchome w silniku - wypróbuj Dodatek do oleju skrzyni biegów. Akcesoria przeciwutleniające, mają na celu zahamowanie procesu starzenia się oleju. Olej silnikowy tworzy powłokę oddzielającą ruchome części, które się obok siebie znajdują. W ten sposób zmniejsza się bezpośredni kontakt, zużycie i tworzenie się ciepła, chroniąc silnik. To właśnie dzięki solidnego przewodnictwa ciepła olej silnikowy, w momencie styku z gorącą przestrzenią, wchłania część ciepła, by przestawić go w inne miejsce, z reguły do powietrza czy też jakiegoś typu odprowadnika. W silnikach benzynowych, górnolotny pierścień kompresji ma prawo narazić olej silnikowy na temperatury blisko 160 stopni Celsjusza. W silnikach wysokoprężnych, górnolotny pierścień ma okazję wystawić silnik na temperatury powyżej 315 stopni Celsjusza.

Oleje silnikowe z wyższymi współczynnikami lepkości mniej się osłabiają w wysokich temperaturach. Trzeba zawsze zwracać uwagę na wskazanie lepkości, jakie znajduje się na opakowaniu każdego oleju silnikowego. Klasyfikacja Society of Automotive Engineers dzieli oleje silnikowe według 11 klas lepkości, 6 klas zimowych i 5 klas letnich. Istnieją także oleje całoroczne, jakie muszą jednakże spełnić kryteria letnie i zimowe.